Njirimara nke ndị amụma
Gịnị bụ onye amụma n'agbanyeghị?
Onye amụma bụ onye na -agwa ndị mmadụ okwu n'aha Chineke. Otu onye amụma mere ka a mara uche Chineke, kpọghachi ndị mmadụ na Chineke, ma dọọ ndị mmadụ aka na ntị maka ikpe Chineke maka ihe ọjọọ ha mere. Chineke na -ejikwa ndị amụma ekwupụta ihe ndị ga -eme n'ọdịnihu. Dịka ọmụmaatụ, ọtụtụ ndị amụma nọ n'Agba Ochie na -ekwusa maka ọbịbịa Mesaya.
Ọnụ maka Chineke
Ndị amụma bụ ndị pụrụ iche n'otu akụkụ. Ha ekwupụtaghị echiche na echiche ha, kama ọ bụ ozi sitere n'aka Chineke maka oge ahụ. Ha bụ ụdị ọnụ nye Chineke ka Chineke wee nwee ike ịgwa ndị mmadụ okwu site n'ọnụ onye amụma. N'aka nke ọzọ, ndị amụma bụkwa ndị nkịtị dị iche iche.
Dịka ọmụmaatụ, Emọs bụ onye na-azụ atụrụ dị ọcha, ebe Aịsaịa si n'ezinụlọ dị elu. Mana n'agbanyeghị etu ndị amụma si dị iche, otu ihe metụtara ha niile: ọ bụ Chineke na -ahọrọ ka ha gwa ndị mmadụ okwu site na ha.
Gịnị ka ndị amụma kwuru maka ya?
Chineke ji ndị amụma mee ka ndị mmadụ mara na afọ ejughị ya maka otu ha si ebi ndụ. Anyị na -agụkarị n'ime Akwụkwọ Nsọ na ndị Izrel na -enupụrụ Chineke isi, na onye amụma nwere ọrụ ime ka ndị mmadụ ghọta na ha nọ n'ụzọ na -ezighi ezi.
Dị ka ihe atụ, ọtụtụ ndị amụma gosiri na Chineke ga -ata ndị mmadụ ahụhụ ma ọ bụrụ na ha alaghachighị ụdị ndụ Chineke bu n'obi. Chineke na -ejikwa ndị amụma agba ndị mmadụ ume n'oge ihe siri ike. Ọ bụrụ na ndị mmadụ tụkwasịrị Chineke obi, ihe niile ga -adị mma.
Ọ bụghị ọrụ dị mfe
N'ezie, ọ dịrịghị ọtụtụ ndị amụma mfe. Ha kwuru okwu n'aha Chineke, mana ejighị obi ekele nabata ozi sitere n'aka Chineke. Nke a na -ebutekarị onye ozi. Ya mere a kpọchiri Jeremaịa n'ime ngịga wee mee ya ihe ọchị. Ndị mmadụ enweghị ike ịghọta ozi a ma nabata ya. Chineke gwara Ezikiel na ọ ghaghị ịgwa ndị mmadụ okwu, mana Chineke mere ka o doo anya ozugbo na ndị ahụ agaghị ege ya ntị.
Otu Ezikiel ahụ ka enyere ọrụ nke igosi site n'omume ihe atụ etu Chineke si enweghị afọ ojuju n'ebe ndị mmadụ nọ. Ụdị ihe nkiri okporo ámá. Ọ ga -ata nri ya na nsị ehi mgbe ọ na -edina n'akụkụ aka ekpe ya ruo ụbọchị 390 yana n'aka nri ya ruo ụbọchị 40.
Akụkọ dị mkpirikpi nke ndị amụma nke Akwụkwọ Nsọ
Na nke mbụ, anyị na -ahụ ndị amụma ka ha na -arụ ọrụ n'ìgwè . Ejiri uwe ha (uwe mwụda nwere ajị anụ na eriri akpụkpọ anụ, dịka ọ dị na 2 Ndị Eze 128; cf. Mat. 3: 4), na -ebi ndụ ebere ma na -agagharị. Omume ha gụnyere egwu na ịgba egwu, na -ekepụta ọ joyụ nke onye amụma ahụ nwere mmetụta na ya na Chineke. Sọl na-emekwa mgbe ọ zutere ndị amụma (1 Sam. 10, 5-7).
Agbanyeghị, mgbe amụma nke Akwụkwọ Nsọ na -amalite site na otu ndị amụma gaa otu onye , nkọwa na -enye ọstụ na -adapụ. Onye amụma ahụ na -akọ naanị na Onye -nwe Chineke agwala ya okwu. Uzo nke ikwu okwu a di n'okpuru ihe Chineke kwuworo. Ndị owuwe ihe ubi a, ndị na -aghọtaghị onwe ha dịka ndị amụma otu (lee, dịka ọmụmaatụ, azịza ọjọọ nke Emọs onye amụma na Am 7,14), na -etolite amụma oge gboo, nke gụnyekwara amụma nke akụkụ Akwụkwọ Nsọ n'ihi na ha emeela nzọụkwụ ide amụma ha.
Ederede a bụ isi ihe megidere ọjụjụ ndị na-ege ndị amụma na-ajụ ịnabata ozi nke ndị a butere n'aha Chineke (lee, dịka ọmụmaatụ, arụmọrụ Aịsaịa na Aịsa. 8,16-17). N'ụzọ dị otu a, echekwara okwu amụma maka ọgbọ na -abịa. Nke a na -ebutekarị mmụba akwụkwọ nke ihe anyị maara ugbu a dị ka ndị amụma. Site na amụma oge gboo a, Moses a na -ele anya n'azụ, mgbe a dọpụsịrị n'agha na Babilọn dị ka onye amụma na n'ezie onye kachasị ukwuu n'ime ndị amụma niile, dị na Deuterọnọmi 34.10.
N'ezie, a na-atụgharị akụkọ ihe mere eme nke Israel dị ka ndị amụma nọchiri anya ha: malite na mkpughe nke Chineke n'onwe ya n'Ugwu Saịnaị, enwere ndị nnọchianya, ndị amụma, ndị Moses bụ onye mbụ n'ime ha (otu a: Deut. 18,13- 18). (van Wieringen pp 75-76)
Amụma oge gboo na -etolite n'Izrel naanị site na narị afọ nke 8. Otu o sila dị, ọ bụ maka ndị amụma e burula amụma na ozi ha. A na -akpọ ha 'ndị amụma Akwụkwọ Nsọ'. Na narị afọ nke asatọ Emọs na Hosea mere n'Ebe Ugwu Israel: Emọs na nkatọ kpụ ọkụ n'ọnụ ya banyere mmegbu ọha; Hosia jiri oku siri ike nke iguzosi ike n'ihe nye nzute mbụ nke Onyenwe anyị n'oge ọzara. N'alaeze ebe ndịda nke Juda, Aịsaịa pụtara obere oge ka nke ahụ gasịrị. Ya na Micha, ọ na -akọwa nkọwa agha nke eze Siria na Israel na -ebuso Jerusalem ugbu a.
Aịsaịa na -etinye aka na ndọrọ ndọrọ ọchịchị, dị ka ndị bu ya ụzọ bụ Ịlaịja na Ịlaịsha. Ọ kpọkuru Ehaz ma emesịa Hezekaịa ka ọ ghara ịtụkwasị Asiria na Ijipt obi, kama naanị na Jehova. N'afọ 721, alaeze ebe ugwu dara wee gbaa Jerusalem gburugburu. Amụma Maịka bụkwa nkọcha dị nkọ banyere nrụrụ aka na mmetọ nile. Asụsụ ya dị njọ karịa nke Emọs. Maka ya onwe ya, naanị ihe ga -ekwe nkwa maka ọdịnihu Izrel bụ ikwesị ntụkwasị obi nye Onyenwe anyị. Ma ọ bụghị ya, ihe niile na -agwụ na mbibi. Ọbụna ụlọ nsọ ahụ agaghị adị ndụ.
N'ezie Jerusalem na -eche oke mbibi ihu na narị afọ nke 7. Amụma Zefanaịa, Nehọm, na Habakọk na -eduzi usoro a. Mana ọkachasị nke Jeremaịa, nke na -eme ruo ọkara mbụ nke narị afọ nke 6 n'etiti ndị eze ikpeazụ nke Juda. A na -anụ ịdọ aka na ntị ugboro ugboro na enwere naanị otu azịza maka nsogbu ahụ: ikwesị ntụkwasị obi nye Onyenwe anyị. Na 587 ihe a na -apụghị izere ezere na -eme: mbibi nke Jerusalem na ụlọ nsọ ya na mbupụ nke ọtụtụ ndị mmadụ na Bebel.
Nnọrọ n'agha na Babilọn bụ, dịka ọpụpụ na ngwụsị nke ọgbụgba ndụ ahụ, oge dị mkpa n'akụkọ ihe mere eme nke Israel. Karịa otu ihe mere eme n'otu oge, ọ na-aghọ ndụ, na-echeta ihe. N'ụzọ dị mwute ma ọ bụghị nke aga, Izrel matara Onyenwe ya na onwe ya n'ụzọ ọhụrụ. Ejikọghị Onyenwe anyị na ụlọ nsọ, obodo, obodo ma ọ bụ ndị mmadụ. Israel, n'aka nke ya, na -amụta ikwere n'enweghi ohere ọ bụla. Ọ nọ ọdụ n'akụkụ iyi Babilọn, na mba ofesi, ọ ga -agba ume wee mụta ịtụkwasị Chineke obi naanị.
Ozugbo oke mbibi ahụ na mbula mmadụ bụ eziokwu, ụda ọtụtụ ndị amụma na -agbanwe. Ezikiel, onye ya na Jeremaịa dịkọrọ ndụ, onye na -ekwusakwa ozi n'etiti ndị a dọọrọ n'agha, ga -agba ume ugbu a ma kpọọ oku maka ntụkwasị obi. Ọ na -enyere ha aka ịnagide mfu nke ala na karịsịa ụlọ nsọ. Ọzọkwa onye amụma amabeghị, onye a na-akpọ deutero-Isaiah, na-akpọsa ozi nkasi obi ya n'oge ahụ: ihe ịga nke ọma mbụ nke eze Peshia Saịrọs na amụma imekọ ihe ọnụ nke okpukpe ya bụ ihe ịrịba ama nye nnwere onwe na-abịanụ na ịlaghachi Jerusalem.
Site na njedebe nke ije biri n'ala ọzọ, ndị amụma na -eso ibe ha na -enweghị usoro ọgụgụ oge. Hagaị na Zekaraịa sokwara mgbalị mbụ e mere iji wughachi ụlọ nsọ ahụ. Onye amụma nke atọ amabeghị nke sitere n'ụlọ akwụkwọ Aịsaịa, trito-Isaiah, na-agwa ndị a dọọrọ n'agha laghachi na Jerusalem okwu. Mgbe ahụ ka Malakaị, Obadaịa, Joel.
Njedebe nke amụma nke Akwụkwọ Nsọ malitere na narị afọ nke atọ. Ugbu a Israel enweghị ndị akaebe gọọmentị nke okwu Chineke. Nke nta nke nta, ndị mmadụ na-ele anya nloghachi nke ndị amụma ma ọ bụ ọbịbịa nke onye-amụma (cf. Dt 18,13-18). Atụmanya a dịkwa n'ime Agba Ọhụrụ. A matara Jizọs dịka onye amụma a nke bịara. Ụka mbụ, site n'ụzọ, ahụwo mweghachi nke ibu amụma. Agbanyeghị na mmadụ niile na-anata mmụọ dịka mmezu amụma Joel (cf. Ọrụ 2,17-21), a na-akpọ ụfọdụ n'ụzọ doro anya ndị amụma.
Ha bụ ndị ntụgharị okwu Chineke maka ọgbakọ Ndị Kraịst. Amụma amụma nwere ike ịla n'iyi n'ụdị ya, ọ dabara nke ọma, Chọọchị amarala ndị mmadụ n'oge niile, ndị kwekọrọ na ndị amụma nke Akwụkwọ Nsọ, nwere ihe ijuanya emelitere onyinye Chineke na ike ịzaghachi ya. (CCV pp 63-66)
Ọdịnaya